Chúng ta đang bước vào thế kỉ vươn mình của công nghệ, thời đại mà công nghệ đang thay đổi cách con người làm việc và giao tiếp với nhau. Nếu như khoảng hơn trăm năm trước con người còn đang viết những lá thư để liên lạc với nhau, những lá thư mất hàng tuần hay thậm chí là hàng tháng để đến đích, thì giờ đây chỉ với vài nút bấm hai người ở hai phía quả địa cầu có thể trao đổi nhắn tin trong nốt nhạc. Những công việc trước đây đòi hỏi giấy tờ, con dấu, những cuộc họp trực tiếp giờ đang dần được số hoá: hóa đơn được phát hành tự động, dữ liệu được tính toán và truyền tải tức thời, những nhiệm vụ lặp đi lặp lại được máy móc đảm nhận \(\ldots\)

Đây chính là sức mạnh của lập trình máy tính. Máy tính là công cụ tân tiến giúp con người thực hiện muôn vàn các công việc khác nhau. Chúng muôn hình vạn trạng và hiện diện ở khắp mọi nơi trong cuộc sống: những chiếc điện thoại trong túi mỗi người, những chiếc TV thông minh trong nhà, hệ thống đèn giao thông giúp điều phối các phương tiện \(\ldots\) Nhưng tất cả có một điểm chung là đều chạy các phần mềm tự động và nhanh chóng để thay thế sự tác động của con người. Vậy các phần mềm này từ đâu ra? Câu trả lời chính là lập trình!

Lập trình là gì?

Hãy tưởng tượng bạn muốn hướng dẫn một chú robot làm một chiếc bánh. Bạn cần một công thức, một hướng dẫn rõ ràng với các bước được sắp xếp theo thứ tự, cho biết cần những nguyên liệu gì và làm như thế nào. Máy tính sẽ lần lượt thực hiện từng bước và cho ra một chiếc bánh theo như ý muốn. Đó chính là công việc lập trình.

Robot làm bánh

Ngôn ngữ lập trình bậc cao và Python

Con người không thể "trò chuyện tự nhiên" với máy tính sử dụng những ngôn ngữ tự nhiên như Tiếng Việt hay Tiếng Anh, vì máy tính chỉ hiểu ngôn ngữ máy - những dãy số 0 và 1. Các lệnh ở dạng mã nhị phân này không thuận tiện cho việc viết và hiểu chương trình, vì vậy các ngôn ngữ bậc cao được ra đời để làm cầu nối giữa ngôn ngữ tự nhiên và ngôn ngữ máy.

Hiện nay đã tồn tại rất nhiều ngôn ngữ lập trình bậc cao như Java, C++, Kotlin,... Mỗi ngôn ngữ có các cú pháp và điểm mạnh, điểm yêu riêng. Tuy nhiên Python nổi lên là ngôn ngữ có cấu trúc ngắn gọn, dễ hiểu và dễ tiếp cận cho người mới học.

Hãy thử quan sát một chương trình Python sau:

print("Hãy nhập số đầu tiên:")
so_dau_tien = int(input())

print("Hãy nhập số thứ hai:")
so_thu_hai = int(input())

print("Hãy nhập dấu của phép tính:")
dau = input()

if dau == "+":
    print("Tổng hai số bằng", so_dau_tien + so_thu_hai)
if dau == "-":
    print("Hiệu hai số bằng", so_dau_tien - so_thu_hai)
if dau == "*":
    print("Tích hai số bằng", so_dau_tien * so_thu_hai)
if dau == "/":
    if so_thu_hai == 0:
        print("Phép chia cho 0 không hợp lệ")
    else:
        print("Thương hai số = ", so_dau_tien / so_thu_hai)         

Bạn có thể chưa biết gì về lập trình, tuy nhiên khi đọc các dòng trên chắc bạn có thể hiểu được phần nào các bước thực hiện của đoạn chương trình trên:

• Đầu tiên, máy tính đợi người dùng đưa ra lần lượt các số và dấu của phép tính.
• Sau đó, máy tính kiểm tra dấu của phép là dấu cộng, dấu trừ, dấu nhân hay dấu chia để in ra các kết quả tương ứng.
  • Trong trường hợp dấu chia, máy tính kiểm tra số chia có phải là số 0 trước khi thực hiện phép tính.

Các chỉ dẫn cho máy tính ở trong chương trình trên được gọi là các câu lệnh. Các câu lệnh này đóng vai trò giống như "miếng ghép" của một trò chơi xếp hình. Bạn có thể dùng tùy ý các loại "miếng ghép" khác nhau, sắp xếp chúng hợp lý, và tạo ra kết quả với nhiều chức năng khác nhau. Việc lập trình cũng có thể được ví như một trò chơi xếp hình vậy.

Mã nguồn (code) là tập hợp các câu lệnh được viết bằng một ngôn ngữ lập trình cụ thể. Chương trình (program) là một đoạn mã nguồn đã được sắp xếp logic và thực hiện một chức năng cụ thể. Chương trình ngôn ngữ bậc cao được dịch sang chương trình ngôn ngữ máy nhờ một chương trình chuyên dụng được gọi là chương trình dịch.

Vì sao nên học Python?

Ngoài việc có cấu trúc rõ ràng, dễ sử dụng, phù hợp cho người mới học ngôn ngữ lập trình, Python còn là một ngôn ngữ mạnh mẽ và được dùng trong nhiều lĩnh vực khác nhau như xây dựng trang web, phân tích dữ liệu hay phát triển trí tuệ nhân tạo.

Bên cạnh đó, Python vẫn được phát triển mã nguồn mở đến hiện tại, các thư viện chương trình sử dụng Python ngày càng được mở rộng và cập nhật thường xuyên. Nguồn tài liệu cũng như cộng đồng người dùng ngôn ngữ Python đông đảo và hỗ trợ tốt cho người mới bắt đầu. Ngôn ngữ này đã và đang được giảng dạy rộng rãi ở nhiều trường học.

Cuốn sách này sẽ đồng hành cùng bạn như thế nào?

Cuốn sách Lập trình Python cơ bản được thiết kế và biên soạn nhằm mang đến trải nghiệm học tập dễ dàng, giúp bạn từng bước làm quen với Python. Thông qua các chương, bạn sẽ nắm vững những kiến thức lập trình cơ bản và biết cách áp dụng chúng để giải quyết các bài toán liên quan. Mục tiêu cuối cùng của cuốn sách là giúp bạn thành thạo lập trình và rèn luyện tư duy giải quyết vấn đề trên hành trình này.

Cuốn sách này bao gồm:

• 10 chương lí thuyết trình bày các thành phần cơ bản của Python (biến, các kiểu dữ liệu, cấu trúc điều khiển, hàm, tệp văn bản,\(\ldots\)) cùng 6 bài học mở rộng.

• Các bài học đi kèm nhiều ví dụ và mã nguồn cụ thể để bạn dễ hình dung và thực hành.

• Hơn 200 bài tập đa dạng, giúp bạn củng cố kiến thức và rèn luyện kĩ năng lập trình.

Lập trình có thể là thử thách với người mới bắt đầu, nhưng với cách tiếp cận thân thiện, logic và trực quan, chúng tôi tin rằng cuốn sách này sẽ giúp bạn học lập trình một cách hiệu quả và đầy cảm hứng.